Zorg aan huis: rechten en plichten

Mantelzorg of thuiszorg: zolang je er niet zelf of in je naaste omgeving mee te maken hebt, lijkt het allemaal 'ver van je bed'. Dat verandert snel als je afhankelijk wordt van hulp. Of als je in je directe omgeving mantelzorg moet gaan bieden. Je ontdekt dan welke vormen van hulp aan huis er mogelijk zijn op grond van de AWBZ of de Wmo en hoe het zit met de maximale eigen bijdrage die cliënten van de zorg moeten betalen. En je ontdekt ook de betekenis van termen als 'gebruikelijke zorg' of 'respijtzorg'.

Van verzorgingsstaat tot participatiesamenleving

Met de leus 'Van verzorgingsstaat tot participatiesamenleving' is het kabinet druk bezig voorzieningen zoals verzorgingshuizen af te schaffen en het aanbod aan hulp aan huis te verschralen, dan wel de hulpbehoevenden daarvoor een steeds zwaardere financiële bijdrage te laten leveren. Ook wordt van familie en buren steeds meer verwacht dat deze een helpende hand toesteken, ook als deze een volledige baan hebben.

Verschuivingen van de AWBZ naar de Wmo

De afgelopen jaren is er een trend zichtbaar om de zorg vanuit de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) over te hevelen naar de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Voor degenen die een beroep op de zorg moeten doen, betekent dit in de praktijk een verschraling van de hulp ten opzichte van vroeger. Vooral in de thuiszorg is dit pijnlijk voelbaar. Er is nieuwe wetgeving in voorbereiding die per 1 januari 2015 in werking zou moeten treden. Een van de te verwachten veranderingen is dat dan de huishoudelijke hulp (niet te verwarren met de persoonlijke verzorging) niet meer wordt vergoed. Bovendien dreigt het risico dat huiseigenaren te maken krijgen met een aanzienlijk hogere maximale bijdrage als het bezit van het eigen huis van box 1 naar box 3 zou verhuizen.

Zorgplicht

Op grond van de wet dienen huisgenoten voor elkaar te zorgen. Als iemand korter dan drie maanden zorg nodig heeft, worden de huisgenoten geacht te helpen bij de dagelijkse persoonlijke verzorging zoals wassen of douchen, aankleden en eten. Na maximaal drie maanden gebruikelijke zorg door partner of huisgenoot, kom je wel in aanmerking voor thuiszorg. Als de zorg binnen die drie maanden wegens bepaalde omstandigheden te belastend blijkt voor partner of huisgenoot, dan kom je als hulpbehoevende in aanmerking voor tijdelijke respijtzorg. Ben je alleenstaand? Dan kom je direct in aanmerking voor persoonlijke verzorging door de thuiszorg.

Er gaan hier en daar stemmen op om de (mantel)zorg door familie, vrienden of zelfs buren verplicht te stellen. Sommige zorginstellingen experimenteren al met een 'morele verplichting'. Het is de vraag wie daar beter van wordt. In elk geval niet de hulpbehoevenden en evenmin de mantelzorgers. En evenmin de vele mensen die op dit moment nog een baan in de zorg hebben. Je kunt je afvragen of in het kader van de besparingen door de overheid er wellicht beter op andere bestedingen kan worden bespaard dan door te snijden in budgetten voor de kwetsbaarste groepen in de samenleving.

Gelukkig is in elk geval in de brief van de staatssecretaris Van Rijn van Szw aan de Tweede Kamer van 20 juli 2013 over 'versterken, verlichten en verbinden' geen sprake van een mogelijke verplichting tot het geven van langdurige zorg aan familie of huisgenoten

Hoe zit het met de eigen bijdrage voor de zorg?

Afhankelijk van de aard van de zorg wordt deze bekostigd vanuit de AWBZ of de Wmo. AWBZ-zorg wordt hoofdzakelijk vergoed vanuit de basisverzekering. Daarnaast moet je waarschijnlijk een eigen bijdrage betalen die gebaseerd is op je financiële positie. Bij sommige zorgverzekeraars kun je hiervoor een aanvullende zorgverzekering afsluiten.

Zorg vanuit de WMO wordt geleverd door de gemeenten. Ook in dat geval betaal je een eigen bijdrage die gebaseerd is op je financiële positie. De hoogte van de eigen bijdrage wordt bepaald door het CAK, ongeacht of de zorg wordt geleverd in het kader van de AWBZ of de Wmo.

Ontwikkelingen in de zorg

Het is de bedoeling dat er per 1 januari 2015 er nieuwe wetgeving op het punt van de zorg van kracht wordt. Naar verwachting gaat er flink wat veranderen. Er is dus alle aanleiding om de ontwikkelingen nauwlettend te volgen, zodat je goed voorbereid bent op de nieuwe situatie.